Aile Planlaması

Aile Planlaması Nedir?

Aile planlaması evli çiftlerin istedikleri zaman çocuk sahibi olmaları ve istemedikleri zaman gebeliklerin engellenmesi amacı taşımaktadır. Sanılanın aksine, aile planlaması çocuk sahibi olmayı engellemekten ibaret değildir. Aile planlamasının amaçlarından birisi aile kurumunun temelini oluşturan çocuklar için uygun ortamın planlanması ve gebelik öncesi, gebelik sırası ve sonrasında yapılması gerekenler ile ilgili anne babanın süreci daha bilinçli geçirmesini sağlamaktır.

Aile Planlamasında Doğum Kontrol Yöntemleri

Bu yöntemlerin en sık kullanılanları; Doğum kontrol hapları, Rahim içi araçlar (spiraller), Bariyer yöntemler (Kondom) olarak sıralanabilir.

Hormonal Kontrasepsiyon (Doğum kontrol hapları)

Kombine oral kontraseptif kullanımı (KOK) çok güvenilir bir kontraseptif yöntemdir. KOK’lar, doğal kadınlık hormonları östrojen ve progesteronun sentetik formlarını içerir. 21 ya da 28 günlük paketler halinde hazırlanmıştır.

KOK’ların içerdiği sentetik östrojen ve progestin, vücuttaki doğal hormonların yapısına çok yakındır. Bunlar yumurtlamayı baskılayarak, Rahim ağzı mukusunu spermlerin geçişini engelleyecek şekilde kalınlaştırarak ve yumurta hücresinin transportunu yavaşlatarak gebeliği önler.

Kombine oral kontraseptifler, son derece etkili, geri dönüşü olan kontraseptif yöntemlerdir. Doğru kullanıldığında %99,9 etkilidir. Kullanımın ilk yılında 1000 kullanıcıdan 1’inde gebelik gözlenir. Olağan kullanımdaki başarısızlık nedenlerinin başında kullanıcı uyumsuzluğu gelmektedir. Kullanıcılar hap alma konusunda iyice bilgilendirilir ve hap alma alışkanlıklarını güçlendirmeye yönelik danışmanlık hizmeti alırlarsa, yöntemi daha başarılı şekilde ve uzun süre kullanırlar.

Doğum Kontrol Hapları Olumlu Yönleri

Doğru kullanıldığında son derece etkilidir.
Kullanılması kolaydır.
Etkileri ve yan etkileri çok iyi incelenmiştir.
Cinsel ilişkiyi etkilemez.
Kadın gebe kalmak istemediği sürece kullanabilir.
Ara vermeye gerek yoktur.
İlk adetten, menopoza kadar her yaşta kullanılabilir.
Yöntemi bırakmak için sağlık personeline gerek yoktur.
Yöntem bırakıldığında doğurganlık geri döner.
Korunmasız bir cinsel ilişkiden sonra acil kontrasepsiyon amacıyla kullanılabilir.
Dış gebelik, adet öncesi gerginlik, pelvik inflamatuar hastalık, yumurtalık ve rahim kanseri, memenin iyi huylu tümörleri, demir eksikliği anemisi ihtimalini azaltır.

Doğum Kontrol Hapları Olumsuz Yönleri

Her gün hap almanın hatırlanması gerekir, aksi takdirde etkili değildir.
Lekelenme ya da ara kanamalar görülebilir.
Kan basıncı yüksek olan, 35 yaşın üstünde ve aynı zamanda günde 20’den fazla sigara içen kadınlarda nadiren kalp krizine ve bacak derin venlerinde tromboza neden olabilir.
Anne sütünün miktarını ve niteliğini etkilediğinden emziren kadınlar için uygun değildir.
HIV/AIDS dahil cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruyucu değildir.
Yönteme devam etmek için en az 1 aylık fazla hap bulundurulmalıdır.

Rahim İçi Araçlar (Spiraller)

Giderek daha popüler bir kontraseptif yöntem haline gelen rahim içi araçlar (RİA), 40 yıla yakın bir süredir kullanılmaktadır. Dünyanın her yerinde kadınlar, RİA’yı etkili, güvenilir ve kullanışlı bulmuşlardır. Günümüzde RİA, dünyada en yaygın olarak kullanılan geri dönüşlü, uzun etkili doğum kontrol yöntemidir.

RİA, rahim içine yerleştirilen, genellikle bakır ya da hormon içeren, küçük plastik bir cisimdir. Ülkemizde bakır içiren RİA ve hormonlu şekli sıklıkla kullanılmaktadır.

Bakırlı RİA’lar, spermin üst genital yollara ulaşmasına, ovum transportuna ve fertilizasyona engel olarak etkilerle gebelikten korur. Progestin içeren RİA’lar ayrıca servikal mukusu kalınlaştırarak spermlerin uterusa geçmesine engel olur.

RİA Olumlu yönleri

Güvenli ve çok etkilidir.
Cinsel ilişkiden bağımsızdır.
Emziren kadınlar için uygundur.
Rahim içi araçlar, bir sorun olmadığı sürece, çıkarılması ya da değiştirilmesine kadar yılda bir kez genel sağlık kontrolü yeterlidir.
Çıkarıldıktan sonra doğurganlığın dönüşünde gecikme olmaz.

RİA Olumsuz yönleri

Uygulanması ve çıkarılması biraz ağrılı olabilir.
Bazı kadınlarda karnın alt bölgesinde rahatsızlık, adet kanamalarında artma, adet dönemleri arasında lekelenme ve kramplar olabilir. Bu yakınmalar üçüncü adet döneminden başlayarak azalır.
Uygulama sırasında az da olsa uterus perforasyonu riski vardır. Bu risk, doğru uygulama tekniğiyle en aza indirilebilir.
RİA uterustan servikse doğru kayabilir ve vajinaya atılabilir.
RİA’lar cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruyucu değildir. Hatta cinsel yolla bulaşan genital yol enfeksiyonu öyküsü olan veya birden fazla cinsel eşi bulunan kadınlarda RİA, pelvik enfeksiyon riskini yükseltir.

Bariyer yöntemler (Kondom)

Spermin uterus boşluğuna geçmesini engelleyen bariyer yöntemler, eski çağlardan beri gebelikten korunmada kullanılmaktadır. Günümüzde HIV enfeksiyonu dahil cinsel yolla bulaşan hastalıklar yayıldıkça kondom kullanımı da giderek artmaktadır; çünkü kondom bu hastalıklardan korunmada en etkili yöntemdir. Kondom, cinsel ilişki sırasında penis üzerine geçirilen kauçuk bir kılıftır. Erkeğin spermlerinin vajinaya girmesini engeller.

Kondom, her cinsel ilişkide ve doğru olarak kullanılırsa çok etkilidir. Başarı oranı sürekli kullanımla artar. Araştırmalarda ilk yıl başarısızlık oranı olağan kullanıcılar için %14, ideal kullanımda ise %3’tür.

Kondom Olumlu Yönleri

AIDS ve diğer cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı korunma sağlar.
Erken boşalmanın önlenmesine yardımcı olabilir.
Aile planlamasına erkeklerin katılımını sağlar.
Reçete veya tıbbi izlem gerektirmez.
Güvenlidir ve hormonal yan etkisi yoktur.
Ucuzdur ve kolay bulunur.

Kondom Olumsuz Yönleri

Bazı çiftlerde (özellikle erkekte) duyarlılığı azaltabilir.
Cinsel ilişkiyi kesintiye uğratabilir.
Bazı erkeklerde ereksiyonu güçleştirir.
Yeterli miktarda kondom bulundurulması önceden planlanmalıdır.

Sonuç olarak;

Seçtikleri yöntem ne olursa olsun, aile planlaması için başvuran kişilere verilecek danışmanlığın önemli bir öğesi, doğurganlık konusunda bilgilendirmedir. Danışmanlık, aile planlamasıyla ilgilenen kişilerin bu yöntemi kullanıp kullanmamaya karar vermeleri ve yöntemi doğru kullanmaları için çok önemlidir. Kullanılacak her yöntem öncesi rutin jinekolojik muayene önerilmektedir.